Dzień Taty z perspektywy prawnika

23 czerwca 2021

Pod władzą rodziców dzieci pozostają do osiągnięcia osiemnastego roku. Co do zasady prawa rodziców są takie same jak również obowiązki rodziców w stosunku do dzieci są identyczne, do czasu kiedy nie zostaną zmodyfikowane na podstawie rozstrzygnięcia wydanego przez sąd. Modyfikacja ma miejsce wówczas, gdy zaistnieje potrzeba uregulowania ważnych spraw wpływających na życie całej rodziny.

Zarówno w Polsce jak i na całym świecie prawa ojców nie zawsze są przestrzegane. I choć od lat pojawiają się pomysły legislacyjne, które mają to zmienić - w praktyce bywa różnie. Zespół prawników współpracujących z Availo, zebrał dla Was najistotniejsze informacje na temat praw przysługujących w Polsce ojcom.

Urlop ojcowski

Uregulowany w kodeksie pracy przepis, dodany w 2009r. Uprawnia pracownika będącego ojcem wychowującym dziecko do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:

do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia albo
do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Urlop ojcowski jest wyłącznym i samodzielnym prawem ojca. Pracodawca jest zobowiązany udzielić urlopu ojcowskiego na pisemny wniosek pracownika - ojca. Należy pamiętać o tym, że wniosek powinien być złożony nie później siedem dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Urlop okolicznościowy

Świeżo upieczonemu tatusiowi – jako pracownikowi - przysługuje tzw. urlop okolicznościowy na okoliczność urodzenia się dziecka. Pracodawca jest wówczas obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący 2 dni. Za czas zwolnienia od pracy, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Tato może też skorzystać z urlopu rodzicielskiego czy wychowawczego, macierzyńskiego

Pracownik, w tym ojciec dziecka, ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 32 (w przypadku urodzenia przez matkę jednego dziecka przy jednym porodzie) lub nawet do 34 tygodni (w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie).

Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Wymiar tego urlopu wynosi do 36 miesięcy. Udziela się go na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat – maksymalnie w 5 częściach. Liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu.

Wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego (w ramach wspomnianego wyżej maksymalnego 36-miesięcznego wymiaru tego urlopu) przysługuje każdemu z rodziców. Nie można go zatem przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. Skorzystanie przez rodzica lub opiekuna z urlopu wychowawczego w wymiarze miesiąca pomniejsza liczbę pozostałych do wykorzystania części tego urlopu.

Urlop można uzyskać po złożeniu wniosku do pracodawcy.

Pracownik, będący ojcem wychowującym dziecko, może korzystać ponadto z części urlopu macierzyńskiego w razie rezygnacji przez ubezpieczoną - matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, o ile wykorzysta ona ten zasiłek za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie. Uprawnienie do korzystania z części urlopu macierzyńskiego będzie przysługiwało też ojcu, gdy matka dziecka nieposiadająca tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa z systemu ubezpieczeń społecznych podejmie zatrudnienie w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy

Prawo do świadczeń

Ojcu przysługuje prawo do świadczenia rodzicielskiego, po spełnieniu określonych przesłanek. Ojciec dziecka ma przede wszystkim prawo do świadczenia, o ile matka pobierała to świadczenie przez co najmniej 14 tygodni, a następnie zrezygnowała z pobierania go, zmarła lub zrezygnowała z opieki nad dzieckiem. Jest to uprawnienie, które nie przysługuje ojcu automatycznie, a urzeczywistnia się z chwilą kiedy

Wśród świadczeń przysługujących ojcu jest także tzw. rodzicielskie świadczenie uzupełniające.Ojciec może je otrzymać jeśli nie ma dochodu zapewniającego mu niezbędne środki utrzymania, a ponadto jest ojcem, który ukończył 65 lat oraz wychowywał on co najmniej 4 dzieci, w sytuacji gdy matka dzieci zmarła, porzuciła je lub przez długi czas ich nie wychowywała. Ojciec we wniosku o rodzicielskie świadczenie uzupełniające musi wskazać datę zgonu matki dzieci albo datę porzucenia przez nią dzieci albo zaprzestania ich wychowywania przez długi okres i potwierdzić tą okoliczność dokumentami. Wypłata świadczenia przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym prezes ZUS wydał decyzję w sprawie, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym ojciec osiągnął powszechny wiek emerytalny (65 lat – mężczyźni).

Zwolnienie od pracy z tytułu wychowywania dziecka do lat 14

Każdemu z rodziców, w związku z wychowywaniem przynajmniej jednego dziecka do 14 lat, przysługuje ponadto 2 dni zwolnienia od pracy w danym roku kalendarzowym. Co ważne, to sami rodzice decydują, czy chcą wykorzystać zwolnienie w dniach (2 dni) lub godzinach (16 godzin). Za czas takiego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Inne uprawnienia

Pamiętajmy, że tato zawsze ma prawo do kontaktów z dzieckiem, o ile nie doszło do modyfikacji tego prawa przez Sąd. Ograniczenia władzy rodzicielskiej nie można utożsamiać z prawem do kontaktów ojca z dzieckiem. Ponadto, jeśli rodzice mają uregulowaną opiekę naprzemienną nad dzieckiem, wówczas także ojcu sytuacji przysługuje w połowie świadczenie „500 plus”. Wówczas świadczenie powinno być podzielone. Jeżeli opieka nie jest wykonywana równo po połowie, 500 złotych dzieli się proporcjonalnie do czasu, przez jaki każdy z rodziców opiekuje się dzieckiem.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.
Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, Dz.U.2019.2407 t.j.
Ustawa z dnia o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Dz.U.2020.870 t.j.