Korupcja bierna i czynna czyli przestępstwo łapownictwa

30 sierpnia 2021

Zgodnie z ogólną definicją korupcja to nadużycie stanowiska publicznego w celu uzyskania prywatnych korzyści. W polskim systemie prawnym korupcja została podzielona na przypadki korupcji biernej oraz korupcji czynnej. Korupcja bierna inaczej zwana łapownictwem biernym w typie podstawowym zdefiniowana została w art. 228 § 1 k.k. i polega na przyjęciu korzyści majątkowej albo jej obietnicy w związku z pełnieniem funkcji publicznej.

Korzyścią majątkową lub osobistą jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogoś innego. Ustawodawca nie wprowadził jednak definicji tego co może być uznane za łapówkę, w związku z czym odwołać się tutaj należy do powszechnego znaczenia korzyści, a każdy przypadek będzie musiał być zawsze rozpatrywany indywidualnie.

W konsekwencji w polskim systemie prawnym pod pojęciem korupcji biernej będziemy rozważaćodpowiedzialność za przyjęcie łapówki przez osoby pełniące funkcję publiczną. Ustawa nowelizująca kodeks karny z dn. 13 czerwca 2003 r. (Dz. U. Nr 111, poz.1061) wprowadziła do niego definicję legalną "osoby pełniącej funkcję publiczną" (art. 115 § 19 k.k.). Osobą pełniącą funkcję publiczną jest funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi (chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe), a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową.

By można było mówić o popełnieniu przestępstwa korupcji biernej, koniecznym elementem, jest to, aby korzyść majątkowa została przyjęta w związku z pełnioną funkcją publiczną. W tym przypadku musi zachodzić związek z faktyczną możliwością podjęcia konkretnych czynności służbowych przez osobę, której wręczana jest łapówka

Korupcja czynna została zaś zdefiniowana w art. 229 § 1. k.k i tak zgodnie z nim kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Korupcja czynna, inaczej zwana przestępstwem łapownictwa czynnego (inaczej jeszcze zwana przekupstwem), polega na udzielaniu korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną. Przestępstwo to ma odwrotny charakter do przestępstwa określonego w art. 228 k.k., albowiem odpowiedzialność ponosić będzie tu osoba udzielająca lub obiecująca udzielenie korzyści majątkowej.

Przestępstwo to ma charakter powszechny, a jego sprawcą może być każdy człowiek zdolny do ponoszenia odpowiedzialności karnej. Jednak nie każdy przypadek wręczenia korzyści majątkowej bądź osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną będzie automatycznie rodził odpowiedzialność karną za ww. przestępstwo. Aby odpowiadać karnie za wręczenie łapówkiniezbędne jest, aby korzyść była udzielana w związku z pełnioną funkcją publiczną. W konsekwencji propozycja korupcyjna i wręczenie łapówki powinno stanowić zachętę do dokonania czynności służbowych, które leżą w interesie osoby wręczającej. Podobnie jak w przypadku odpowiedzialności za łapownictwo bierne, każdy przypadek zawsze będzie podlegał indywidualnej ocenie, zaś znamię czynu zabronionego w postaci „związku z pełnioną funkcją” wymagać będzie indywidualnej wykładni.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, Dz.U.2020.1444 t.j.