Odmowa wykonania polecenia służbowego

7 września 2021

Pracownik zatrudniony na etacie jest zobowiązany do wykonywania szeregu obowiązków. Możemy zakwalifikować do nich między innymi wykonywanie zleconej pracy w sposób staranny i sumienny, przestrzeganie regulaminu zakładu pracy oraz panującego w nim porządku. Dodatkowo, przy wykonywaniu swoich obowiązków pracownik powinien przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych. Etatowiec powinien także dbać o dobro zakładu pracy oraz przestrzegać zasad współżycia społecznego w miejscu pracy.

Pracownik jest także zobowiązany do wykonywania poleceń zarówno pracodawcy jak i bezpośredniego przełożonego, jednak nie mogą one być sprzeczne z umową o pracę oraz z przepisami prawa, a także muszą dotyczyć wykonywanej przez pracownika pracy w oparciu o zawartą umowę. W przypadku odmowy wykonania polecenia przełożonego, które nie jest sprzeczne z powyższymi wytycznymi, zatrudniony powinien liczyć się z konsekwencjami w postaci kar porządkowych. Jedną z nich jest kara upomnienia, kolejną - nagana oraz kara pieniężna, ale na tym nie kończy się katalog sankcji, które powinien brać pod uwagę pracownik, gdyż w sytuacji uznania przez pracodawcę, że brak wykonania polecenia jest ciężkim naruszeniem obowiązków, może ono prowadzić do wypowiedzenia umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym.

Odmowa wykonania polecenia służbowego powinna zostać udokumentowana na piśmie, a w przypadku niesłusznego ukarania pracownika, może on dochodzić swoich praw na drodze postępowania sądowego.

Warto wspomnieć, że praca w ramach stosunku pracy ma charakter pracy podporządkowanej, co sprawia możliwość codziennego konkretyzowania pracownikowi jego obowiązków, a w szczególności określania czynności mieszczących się w zakresie uzgodnionego rodzaju pracy i sposobu jej wykonywania. Dlatego odmowa wykonania polecenia stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i uzasadnia rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.

Analizując omawiane przypadki dotyczące wykonywania poleceń służbowych warto wskazać, że pracownik co do zasady nie ma prawa odmówić wykonania polecenia dotyczącego pracy (art. 100 § 1 k.p.). Wyjątkiem jest jednak sytuacja, gdy ono sprzeczne z przepisami prawa lub z umową o pracę. W zakresie kwalifikacji polecenia służbowego i jego zakresu z umową o pracę konieczne jest poruszenie wątku ustawowych odstępstw od tej zasady, które wskazują, że w pewnych okolicznościach pracownik może zostać zobowiązany do wykonywania zadań, które nie są związane z jego pracą.

Ma to miejsce w sytuacji, o której stanowi art. 42 § 4 Kodeksu pracy (…) powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika.

Drugim przypadkiem jest okoliczność, o której wspomina art. 81 § 3 kodeksu pracy, w myśl którego Pracodawca może na czas przestoju powierzyć pracownikowi inną odpowiednią pracę, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie przewidziane za tę pracę, (…) Jeżeli przestój nastąpił z winy pracownika, przysługuje wyłącznie wynagrodzenie przewidziane za wykonaną pracę.

Reasumując powyższe, pracodawca może w określonych przypadkach zlecić pracownikowi wykonywanie pracy, które nie są jego „umownymi” zadaniami. Dodatkowo może wymagać od zatrudnionego wykonywania poleceń, które nie są sprzeczne z prawem, natomiast nie może żądać od pracownika na przykład podpisania faktury z odbiorem towaru, którego nie dostarczono do firmy, czy wykonania polecenia, które mogłoby narazić pracownika na utratę życia czy zdrowia.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.