Szczepionka przeciw COVID-19 – czy zawsze dobrowolna dla pracownika?

9 kwietnia 2021

Szczepienia przeciwko COVID-19 są obecnie dobrowolne, nawet dla tych grup pracowników, które na co dzień stykają się z chorymi czyli dla szeroko pojętego personelu medycznego. Pracownicy reprezentujący różne sektory gospodarki, poczynając od nauczycieli, przez policjantów, na pracownikach branży spożywczej kończąc - muszą wyrazić zgodę na przeprowadzenie takiego szczepienia. Stanowi o tym m.in. art. 47 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Gdyby jednak doszło do podjęcia decyzji dotyczącej wprowadzenia obligatoryjności szczepień, sytuacja uległa by zmianie. Obecnie pracodawca nie dysponuje podstawami prawnymi do tego by móc uzależniać złożenie wypowiedzenia od przyjęcia szczepionki przez pracownika.

Pracodawca nie może samodzielnie zgłosić swojego pracownika do szczepienia. Zgłoszenie wiąże się z koniecznością wyrażenia zgody oraz z innymi technicznymi działaniami, do których pracodawca nie jest upoważniony. Ponadto, jeśli pracodawca dokonałby takiego zgłoszenia bez wiedzy pracownika, naraziłby się na konsekwencje związane z naruszeniem przepisów - np. o ochronie danych osobowych.

Zgodnie z kodeksem pracy art. 22¹pracodawca może żądać od kandydata ubiegającego się o stanowisko w firmie takich danych, jak: imię i nazwisko, data urodzenia, dane kontaktowe wskazane przez taką osobę, wykształcenie, kwalifikacje zawodowe, przebieg dotychczasowego zatrudnienia. Dodatkowo, gdy kandydat zostaje już zatrudniony i staje się pracownikiem, pracodawca może zażądać od niego kolejnych danych, takich jak: adres zamieszkania, numer PESEL, a w przypadku jego braku - rodzaj i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość, inne dane osobowe pracownika, a także dane osobowe dzieci pracownika i innych członków jego najbliższej rodziny. Jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy, potrzebne jest podanie danych takich, jak wykształcenie i przebieg dotychczasowego zatrudnienia, jeżeli nie istniała podstawa do ich żądania od osoby ubiegającej się o zatrudnienie, a także numer rachunku płatniczego, jeżeli pracownik nie złożył wniosku o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych na podstawie art. 22 § 3 kodeksu pracy. Przetwarzanie danych dotyczących zdrowia pracownika wiąże się z istotnymi ograniczeniami, które sprowadzają się do przetwarzania przez pracodawcę danych wynikających z wydawanego przez lekarza orzecznika zaświadczenia o braku przeciwwskazań lub o istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych danego pracownika do pracy na określonym stanowisku.

W sytuacji, kiedy pracodawca samowolnie dokonałby zapisania pracownika na listę oczekujących na zaszczepienie, pracownik może zgłosić do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych fakt naruszenia ochrony jego danych osobowych, które zostały przekazane do placówki medycznej bez jego zgody. Następnie pracownik powinien wyjaśnić tą kwestię z pracodawcą. W dalszej kolejności należałoby skontaktować się z jednostką medyczną, która miałaby dokonywać szczepienia i poinformować ją o rezygnacji z zaszczepienia, tak by na miejsce rezygnującego mogła zostać zapisana inna osoba.

Na koniec warto zaznaczyć, że dotychczasowe przepisy nie uprawniają pracodawcy także do pozyskiwania od podmiotu leczniczego informacji o skorzystaniu przez jego pracownika z konkretnej usługi medycznej – takiej, jak przyjęcie szczepionki, bądź też innej.

Podstawa prawna:

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. U.1997.78.483
ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych), Dz.U.UE.L.2016.119.1
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.