Testament czy dziedziczenie ustawowe?

25 listopada 2020

W polskim prawie rozróżniamy tak naprawdę tylko jedną formę rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Odbywa się to właśnie poprzez testament. Zapisy spadkodawcy sporządzone w tym właśnie dokumencie mają pierwszeństwo przez dziedziczeniem ustawowym.

Rozróżniamy kilka rodzajów testamentów: między innymi testament notarialny, własnoręczny, lub allograficzny. Testament notarialny polega na pisemnym sporządzeniu przez notariusza ostatniej woli testatora, w formie aktu notarialnego. Testament własnoręczny to spisany własnoręcznie przez przyszłego spadkodawcę dokument opatrzony datą oraz podpisem. Testament allograficzny jest już nieco bardziej skomplikowaną formą rozporządzenia majątkiem, gdyż odbywa się on w obecności dwóch świadków oraz jednego urzędnika np. burmistrza, wójta. To rozwiązanie jest rekomendowane w sytuacjach, gdy sam testator nie może np. ze względu na stan zdrowia sporządzić testamentu. Dla ważności tego dokumentu niezbędne są podpisy samego zainteresowanego złożone już po odczytaniu mu treści pisma i w sytuacji, gdy nie wnosi on żadnych zastrzeżeń. W dalszej kolejności następuje złożenie podpisu przez urzędnika i świadków.

Testament może sporządzić jedynie osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Istotną z punku widzenia ważności testamentu jest też kwestia jego własnoręcznego sporządzenia oraz zawarcie w nim woli tylko jednego spadkodawcy. Bazując na przykładzie - nieważnym będzie testament, który jest opracowany przez dwoje małżonków łącznie, każde nich musi odrębnie przygotować pismo ze swoją ostatnią wolę. Dodatkowo nie może też mieć miejsca sytuacja, gdy to jakaś inna osoba sporządza taki dokument, a sam testator się tylko się pod nim podpisuje.

Zgodnie z art. 945 kodeksu cywilnego § 1. Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony: w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, pod wpływem groźby.

Na ważność testamentu alograficznego ma także ogromny wpływ sam świadek. Taka osoba nie może być: skazana za składnie fałszywych zeznań, nie może być to także człowiek, który nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, osoba głucha, niema, nie umiejąca czytać i pisać, a także nie władająca językiem polskim. Jeśli świadek spełnia którąś z powyższych kategorii niestety wpływa ona na ważność sporządzonego w jego obecności testamentu. Dodatkowo świadkiem przy tego typu testamentach nie może być osoba, która otrzymałaby jakąś korzyść w nim zapisaną, a także współmałżonek, powinowaci i krewni testatora.

W sytuacji, gdy spadkodawca nie powołał żadnego spadkobiercy, albo wymienieni w testamencie dziedzice nie chcą lub nie mogą nimi być, wówczas możemy mówić o dziedziczeniu ustawowym. Tego typu dziedziczenie bazuje na zasadzie pokrewieństwa ze spadkobiercą. W pierwszej kolejności do spadku są powołani małżonek i dzieci spadkodawcy, jeśli zaś któreś z dzieci spadkobiercy zmarłoby przed spadkodawcą, to wówczas tą część majątku dziedziczą jego dzieci, czyli wnuki spadkodawcy. Do kolejnej grupy spadkodawców ustawowych zaliczamy małżonka spadkodawcy, jego rodziców oraz potomków rodzeństwa, kolejno dziadkowie spadkodawcy oraz potomkowie dziadków, następnie pasierbowie, a na końcu tego łańcucha znajduje się gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Podział na grupy w dziedziczeniu ustawowym ma zasadnicze znaczenie, ponieważ powołanie do spadku osób z dalszej grupy ma miejsce tylko wówczas, jeśli nie nastąpiło ono we wcześniejszej grupie.